CZUBACKI

Nazwisko można wywodzić od nazwy osobowej Czubak, ta zaś pochodzi od czubak 1. rodzaj jabłek, 2. ‘ptak jemiołuszka’ lub czub, czyli: 1. czupryna, fryzura stercząca, 2. u zwierząt kępka włosów między uszami, 3. ozdoba stercząca u kapelusza, 4. rodzaj gry  w karty, 5. szczyt, wierzch albo czubić (się) 1. stroić w czub, stroszyć, jeżyć, 2. kogo = prać go po łbie, 3. prać się nawzajem po łbach, drzeć się, targać się za czupryny,

zob. tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 403.

DRABIK

Nazwisko Drabik zostało utworzone od rzeczownika drab, czyli: 
– dawniej ‘żołnierz pieszy najemny; rodzaj drabiny; wóz drabiniasty’,
– lub od prasłowiańskiego ‘drabina, schody’, ze staropolskiego drabować ‘biec truchtem (o koniu)’ 
– lub od gwarowego drabik ‘żołnierz najemy; hultaj’. 
Inne znaczenia: 1. pogardliwie żołdak, zbir, siepacz, 2. sługa, służalec, 3. człowiek wysoki a niezgrabny, często o wyglądzie podejrzanym, drągal, dryblas, 4. włóczęga, powsinoga, włóczykij, obieżyświat, hultaj, łotr, 5. pionek w szachach, 6. kłus, trucht, drabem uciekać = prędko, 7. chodzący w ostatki za datkami, 8. jasełkarz, 9. chłop, 10. chłop słomą okręcony w Nowy Rok, 11. diabeł, 12. wielki łajdak, 13. wielka drabina u wozu, 14. żerdź długa, cienka i okrągła

(zob.: 1. Rymut K., Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999, t. I. A-K. s. 145; 2. Słownik języka polskiego, ułożony pod red. Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego. Warszawa 1900, t. I. A-G, s. 548).

Gdyby hipotetycznie przyjąć, iż początek nazwisku rodowemu dał drab, w znaczeniu żołnierz, to w rozprawce O Drużynie Łuczniczej Drabów Pieszych krótka rozprawa, podano: <<“drab”=”drabant”=”trabant”=”knecht” w wielu europejskich językach na przestrzeni średniowiecza i renesansu oznaczało pieszego żołnierza, nie mylić z angielskim “knight”=”rycerz”>>. 

Pierwotnie owi drabanci uzbrojeni w XV-XVI wieku w halabardy z czasem stali się rodzajem gwardii honorowej, przekształconej w gwardyjskie oddziały liniowe. 
Oprócz dworów królewskich drabanci występowali też na dworach możnowładców. W Austrii istnieli od czasów cesarza Maksymiliana I, dotrwali jako gwardia honorowa aż do roku1918.

Dodany do podstawy Drab- sufiks -ik wskazuje na patronimiczny charakter nazwiska: „[…] przyrostki -ewicz oraz -owiczi -ak oraz pochodne -czak, -owiak, -ek, pochodne -czek, -ik, pochodne -czyk, -uk, pochodne -czuk, -ec, pochodne -owiec i -ewiec pełnią funkcję patronimiczną, tj. nazywają dzieci od nazwiska ojca (a w przypadku nieznajomości ojca od nazwiska matki) […]” (zob. Edward Breza, Nazwiska Pomorzan: pochodzenie i zmiany. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2004, t. III, s. 9).

Pierwszy raz nazwisko Drabik odnotowano na terenie Polski w dokumencie z 1589 roku.

Inne formy nazwiska i oboczności, które funkcjonują jako odrębne nazwiska, sugerujące wspólny rdzeń, występujące współcześnie w Polsce, to: Drab, Draba, Drabacz, Drabal, Drabało, Drabarczyk, Drabarek, Drabarz, Drabas, Drabasz, Drabb, Drabczuk, Drabczyk, Drabek, Drabel, Drabiak, itp.

MALESZYK

Formant -yk może wskazywać na odojcowski charakter nazwiska, czyli na potomków Malesza (Malesz+yk określa małego, młodego Maleszę). 
W XVIII/XIX wieku spotykamy się z wymiennym stosowaniem morfemów -ek i -yk w funkcji zdrobnienia. Drugi morfem odzwierciedla staropolski sposób wymawiania tzw. “e” pochylonego (długiego) z pierwszego morfemu jako “y”. 
Nazwę osobową Malesza możemy motywować apelatywem mały 1. niewielki, nieduży, 2. mały dzień = świt albo zmierzch, 3. ubogi, niedostatni, 4. niski, 5. przenośnie człowiek nie wyróżniający się swoim stanowiskiem albo umysłem, 6. dziecko płci męskiej, chłopczyk, malec, 7. rodzaj tańca (zob. Słownik języka polskiego, ułożony pod red. Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego. Warszawa 1902, t. II. H-M, s. 856, 867).
Najprawdopodobniej przezwano tak kogoś niskiego wzrostu, być może z dziecięcymi rysami twarzy. 
Potencjalną podstawę stanowią także staropolskie imiona złożone z członem Mało-.

WOŹNIAK

Zdaniem E. Brezy (Nazwiska Pomorzan, Gdańsk 2000, s. 434-435) to nazwisko jest formą odojcowską (patronimiczną) od nazwiska Woźny, pochodzącego od wyrazu pospolitego woźny, który kiedyś oznaczał zawód związany z sądownictwem. Obowiązkiem woźnego było wręczanie pozwów, wprowadzanie w posiadanie właścicieli nowo nabytych dóbr, zdawanie relacji z miejsca przestępstw, przyjmowanie przysięgi świadków itp. Wydaje mi się, że nazwisko można wysnuwać także od rzeczownika woźniak, który oznaczał ‘konia od wozu, zaprzęgowego, pociągowego’

tzw. Słownik warszawski, t. VII, s. 702.

FIUTKA

Oznacza: 1. zupę kartoflaną, 2. w lm. wszelkie stroje, paciorki, wstążki, błyskotki, 3. gwizdawka.

Słownik Języka Polskiego, Karłowicz, Kryński, Niedźwiedzcki, T 1, s. 748.

BANACHEWICZ

Nazwisko Banachewicz ma następujące potencjalne podstawy etymologiczne: 1. prasłowiańskie *bańati ‘myć, kąpać’, 2. rzeczownik bania, 3. rzeczownik ban ‘namiestnik turecki’, 4. niemiecką nazwę osobową Ban, 5. gwarowe banach ‘nieślubne dziecko’, 6. imię Banadykt = Benedykt, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 1999, t. I, s. 18. Ta ostatnia wskazana podstawa wydaje mi się najbardziej prawdopodobna. Samo imię Benedykt pochodzi od łacińskiego Benedictus, to zaś od bene ‘dobrze’ i dico, -ere ‘mówić’, benedictus ‘błogosławiony’

(M. Malec, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków 1994, s. 197). 

SMYK

Nazwisko Smyk ma dwie potencjalne podstawy etymologiczne: 1. smyk, czyli: a) staropolskie grajek jarmarczny, b) żerdź, na której wisi kubeł do studni, c) złodziej, rzezimieszek, d) młokos; 2. smykać ‘zamknąć’,

K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 2001, t. II, s. 454, zob. Słownik języka polskiego, tzw. warszawski, t. VI, s. 249.

FILIPEK

Nazwisko Filipek pochodzi od zdrobnienia Filipek, formy pochodnej od imienia Filip, to z greckiego filippos, dosł. ‘miłośnik koni’, od tego nazwa starowierców ruskich – Filiponów (zob. A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, przedruk z I wydania, Warszawa 1957). Filip to także gwarowe określenie zająca, uwiecznione w przysłowiu „wyrwał się jak filip z konopi”. Kiedyś oznaczało to również ‘rozum, rozsądek, olej, sens, spryt, przebiegłość, zastanowienie się’ – „Nie ma za czeski filipa w głowie” (tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 742). Nazwę osobową Filipek odnotowano na terenie Polski bardzo wcześnie – w 1398 roku.

K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 1999, t. I, s. 193.

DROZD

niewielki, owadożerny ptak śpiewający posiadający różnorodne upierzenie

Wikipedia

KŁODA

1. Dolna grubsza część pnia, ucięta przy korzeniu, 2. Część pnia drzewa wypróchniała, wydłubana, opatrzona dnem, służąca za naczynie do przechowywania ziarn, 3. Gruba i długa sztuka sośniny zdatna do budowli, okorowana i na spław przeznaczona, 4. Do rżnięcia = piłowiec, 5. Walec do równania ziemi, 6. Pień wydrążony, 7. Pniak z otworami na nogi przestępcy, dyba, wilk, 8. Rodzaj ula, 9. Fasa, duża beczka do rzeczy płynnych a suchych: „Póki kapusta w kłodzie bieda nie dobodzie”, 10. Tułów, korpus człowieczy lub zwierzęcy, 11. Okrąglak z kory odarty, z grubsza zaostrzony używany przez dawniejszych Rzymian do obwarowania miejsc obronnych, 12. Pewna miara płynów: kłoda albo beczka ma korcy 62, 13. Miara sypkich rzeczy zawierająca cztery korce albo ćwierci, 14. Zamek wiszący, kłódka: „Szopa na kłodę zamknięta”, 15. Kłoda kart = talia, 16. Kłoda = kupka kart w grze zwanej wózek, której przebić nie można, 17. Kłoda = kubeł wydłubany z kolca, naczynie drewniane na zboże, 18. Miara ryb – około korca, 19. Koryto do mięsa solonego, 20. Łódka.

WÓJCIK

To nazwisko można wywodzić od dwóch podstaw etymologicznych: 1. rzeczownika wójcik < wójt, który stał się podstawą przezwiska, a potem nazwiska, 2. imienia Wojciech. Wyraz wójt definiowano zaś następująco: 1. prezes rady miejskiej, najwyższy z urzędników miejskich, burmistrz, prezydent, 2. zwierzchnik gminy wybierany z grona właścicieli gruntów (“jaki wójt bywa, taka i gromada”), 3. sołtys, przełożony nad gromadą wiejską, sędzia wiejski spośród włościan wybrany, 4. jeden z włościan poddanych, wybrany przez dziedzica, nie mający żadnej władzy sądowniczej, obowiązany tylko do wypełnienia na pańszczyznę, pilnowania robotników i zdawania z nich sprawy przed ekonomem, 5. gumienny,. Karbowy, włodarz, wybierany dawniej z wioski gospodarz do gospodarowania na roli, 6. wójt od świń – chłopak doglądający świń, 7. pewna gra dziecięca. Samo słowo wójcik, oprócz zdrobnienia wójta, oznaczało także ‘ptaka wróblowatego zębodziobego z rodziny gajówek’ (zob. tzw. Słownik warszawski, t. VII, s. 703-704).   Por. też nazwę osobową Wójcik – osada nad rzeką Młynawką, w dawnym powiecie noworadomskim (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII, Warszawa 1893, s. 744). Wiele zapisów przytacza J. Bubak w swojej książce Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w., cz. II N-Ż, Kraków 1992, s. 290:  Martino Woyczyk 1560, Francisco Woyczik, Stanislao Woyczik 1590, Stanisław Woiczik ze Zborowicz 1612, Marczjn Woyczik 1614, Jakub Polit wójcik z Czerca […] Jakub zaś Wójcik 1623, Woiczik (z) Zeleznikowey 1627, Valentini Woicik de villa Sienna, u Woicika 1636, z Gorskowa kmieć /-/ Woiciech Woicik 1637, Jan Wuyczik z Brzozowej wsi 1641, Piotra Wójcika z Czerca 1646, przy Wojciesze Wójciku wójcie kiczeńskim 1652, Chłopca […] Woyciecha Woycika z oyca Macieia  Woycika z Słopnic 1660, Janowi Woycikowi 1662, Jakubek Wójcik, który teraz dzwonnikiem przy klasztorze panieńskim zostaje 1673, Maciey Woycik, Marcin Woycik, Stanisław Woycik, Kasper Woycik, Marcin Woycik, Jan Gorczyk Kuławy Woycik 1698. Denotacje zostają przytoczone w Słowniku historycznych nazw osobowych Białostoczczyzny (red. Z. Abramowicz, L. Citko, L. Dacewicz, Białystok 1998, t. II, s. 178): Dmiter Woycik, Hryc Woitik, Gres Woycik, Stefan Woytik, Troc Woitik, Woyciech Woycik 1662. Osoby o tym nazwisku wymienia także M. Jaracz w pracy Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Bydgoszcz 2001, s. 412) – Anna Woycikowa civis Cal. 1649, Honesta Anna Woycikowa 1652, Paulus Wojcik 1655.

BORÓWKA

Nazwisko pochodzi od nazwy osobowej Borówka, ta od rzeczownika borówka, czyli 1. beczka z drzewa borowego czyli sosnowego, 2. jagoda borówki brusznicy, 3. biedronka, 4. rodzaj trąbki myśliwskiej, 5. pewna choroba letnia bydła, 6. rodzaj pszczół, 7. nazwa dawana niekiedy mącznicy garbarskiej – zob. tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 192. Por. też nazwę miejscową Borówka, odnotowaną na terenie byłych powiatów: jampolskiego, radomyskiego, dyneburskiego, nowoaleksandrowskiego, trockiego, rzeżyckiego; Borówki w byłym powiecie złotowskim i brodnickim, Borówko w byłym powiecie średzkim i kościańskim 

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, s. 321-322.

FLOREK

Nazwisko pochodzi od Florek, zdrobnienia imienia pochodzenia łacińskiego Florian(us), (zob. Słownik staropolskich nazw osobowych, t. II, s. 48), to zaś od florus ‘kwitnący’ (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I s. 197). Taką nazwę osobową odnotowano na terenie Polski już w 1492 roku. Por. też nazwę miejscową Florek, odnotowaną na terenie byłego powiatu kutnoskiego

„Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” t. II, s. 394.  

DUDA

Nazwisko pochodzi od duda 1. dudarz, 2. lichy grajek, 3. niedołęga, 4. kiep, dureń, 5. ogon wilka, 6. basetla, 7.w połączeniu z mięknąć o spokornieniu, stchórzeniu (Słownik gwar polskich, t. I, s. 388). Tę formę już Słownik staropolskich nazw osobowych, a także m. in. J. Bubak (Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w. Imiona, nazwiska, przezwiska, cz. I A-M, Kraków 1992, s. 149), m.in.: Johannis duda 1534, Michael Duda 1544, Albertus Duda 1561, Matys Duda z Łętowniey 1583, u Szewca Piotra Dudj, Tomasz Rozwora przezwiskiem Duda 1608, Hnat Duda z Musini renczil Rusinowy Pilarzowy z Łukow. To nazwisko przytaczają także Z. Abramowicz, L. Citko, L. Dacewicz w Słowniku historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV-XVII w.),t. I A-O, Białystok 1997, s. 81): Maciej Duda, Tomko Duda z Olechnowiczem 1558, Wasil Duda 1558, Piotrasz Duda 1560, Martinus Duda 1662, B. Mossakowska w pracy Nazwiska mieszkańców Komornictwa Olsztyńskiego (Gdańsk 1993, s. 32): Joannes Duda 1609, Joanna Dudowa 1635, M. Magda-Czekaj w pracy Historyczne nazwiska ludności Olesna na Śląsku Opolskim, (Kraków 2003, s. 37), m. in.: Marianna Duda 1660, Johanes Duda 1662, Petry Duda 1738.

WALKIEWICZ

Nazwisko Walkiewicz to forma patronimiczna, czyli odojcowska, pierwotnie Walkiewicz= syn Walka. Podstawę nazwiska stanowią imiona zaczynające się na Wal- (Walenty, Walerian) lub czasownik walić, czyli: 1. burzyć, zwalać, 2. rąbać, mówić prosto z mostu, 3. pchać się, sunąć się, zob. tzw. Słownik warszawski języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. VII, s. 449. Najbardziej prawdopodobną podstawą wydaje się imię Walenty, Walenty, znane w Polsce od XV wieku, pochodzi ono od łacińskiego valens/valentis ‘mocny, potężny’ lub niemieckiej nazwy etnicznej Valens, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 2001, t. II, s. 649. Jan Siwik („Encyklopedia nazwisk i przydomków szlacheckich”, Warszawa 2010, s. 735) odnotowuje szlachecką rodzinę o tym nazwisku – Walkiewiczów herbu Walknicz, powiat tomaszowski, województwo lubelskie.

GRUSZCZYK

Nazwisko pochodzi od rzeczownika gruszka: 1. rodzaj rośliny, 2. owoc gruszy pospolitej, przenośnie „obiecywać gruszki na wierzbie” = zwodzić, łudzić, mamić, „nie zasypiać gruszek w popiele” = nie zaniedbywać ważnej sprawy, „piecze gruszki w popiele” = układa plany, projekty, „trzecia woda z gruszek” = dalekie, a urojone pokrewieństwo, dziesiąta woda po kisielu 3. drzewo gruszy, drzewo gruszkowe, 4. zausznica, kolczyk, 5. żartobliwie kułak, kuksaniec, szturchaniec, szczególnie w głowę, bolesne skubnięcie głowy, 6. rodzaj ziemniaków, 7. guz,  stwardnienie (zob. tzw. Słownik warszawski t. I, s. 923-924). Potencjalną podstawę stanowi też nazwa miejscowa Gruszka, odnotowana na terenie byłych powiatów: zamojskiego, koneckiego, miechowskiego, mławskiego, jampolskiego, bałckiego, olhopolskiego, tłumackiego, kołomyjskiego – zob. „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II, s. 877. Przyrostek –uk jest pochodzenia wschodniosłowiańskiego.

MAZUREK

Nazwisko pochodzi od nazwy etnicznej Mazur ‘człowiek pochodzący z północnego Mazowsza’. Można je też wywodzić od rzeczownika mazurek, czyli: 1. mazur, 2. oberek, 3. rodzaj ciaste, 4. świerszcz, 5. rodzaj ptaka. Por. także mazur, czyli: 1. człowiek niewykształcony naukowo, prostak, 2. piwo mazowieckie, 3. jeden z tańców polskich, 4. kamień młyński, zob. tzw. Słownik warszawski, t. II, s. 907. Nazwę osobową Mazurek odnotowano na terenie Polski w 1472 roku, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. II L-Ż, Kraków 2001, s. 79.

MARKIEWICZ

Nazwisko utworzone przyrostkiem  -ewicz od imienia Marek, to zaś pierwotnie znaczyło ‘należący do Marsa, związany z Marsem’ (J. Grzenia, Nasze imiona, Warszawa 2002, s. 197). Por. też nazwę kilkunastu miejscowości na terenie całego kraju: Marki, por. też Markienen dobra rycerskie w b. pow. frydlądzkim SG VI s. 123-124, SG XV 2 s. 302. Nazwisko odnotowuje herbarz Niesieckiego (t. VI, s. 345). Odnotowuje je także źródło z terenu dawnego komornictwa lidzbarskiego: Dno Joanne Markiewicz canonico Varmien∫i 1668 AB H 37 s. 71.

TKACZYK

Nazwisko pochodzi od rzeczownika tkacz, czyli: rzemieślnik, który zajmuje się tkaniem sukna, płótna, który robi tkaniny, 2. nazwa gry, zob. tzw. Słownik warszawski, t. VII, s. 61. Por. także nazwę miejscową Tkacze z byłego powiatu dzisieńskiego, oszmiańskiego, Pużańskiego, mińskiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII s. 343. Nazwę osobową Tkaczyk odnotowano na terenie Polski w 1482 roku, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I L-Ż, Kraków 2001, s. 608.

OZIMEK

Nazwisko pochodzi od rzeczownika ozimek, czyli: zagon (szczególnie na pszenicę lub żyto), orać w ozimek = orać po raz ostatni do siewu zboża, por. także ozimy: 1. siany przed zimą, 2. ze zboża ozimego pochodzący, 3. zimowy, na zimę przeznaczony, zob. tzw. Słownik warszawski, t. III, s. 926. Por. także nazwę miejscową Ozimek z byłego powiatu opolskiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VII, s. 789. Nazwę osobową Ozimek odnotowano na terenie Polski w 1453 roku, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. II, s. 192.

KULIK

Nazwisko Kulik pochodzi najprawdopodobniej od rzeczownika kulik, określającego: 1. gatunek ptaka, 2. z ubezdźwięcznieniem wygłosowego g = kulig, „jakaś szlachta zajechała kulikiem”, 3. szynka, 4. policzek, 5. rodzaj mendla, 6. pęczek słomy do krycia dachów, zob. tzw. Słownik warszawski. t. II, s. 626. Inne potencjalne, choć mniej prawdopodobne, podstawy etymologiczne to nazwa miejscowa Kulik, odnotowana na terenie powiatu nowo-aleksandryskiego, chełmskiego, nowogródzkiego i jańsborskiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, s. 863 oraz apelatywy:: kul: 1. snop słomy, 2. matnia, środek niewodu, 3. pęk czystej słomy, złożony z sześciu snopów, 4. rozklepana z masłem mąka, dodawana na zagęszczenie sosów, 5. jarmuż, 6. brukiew (Słownik gwar polskich, t. II, s. 516), kula: 1. laska albo kij sękaty, 2. kołki, które bartnik wbija do drzewa, 3. hak, 4. część pługa, 5. maczuga, szlaga, klepadło, 6. dół, jama, 7. żartobliwie głowa (Słownik gwar polskich, t. II, s. 516-517), kulać: 1. toczyć po ziemi coś okrągłego, np. piłkę, kółko, krąg, 2. toczyć się po czymś, 3. robić, formować bochenki, 4. wałkować, maglować bieliznę, 5. kraść ryby z niewodu, 6. kuleć (Słownik gwar polskich, t. II, s. 517, 519), kulić = kurczyć (Słownik gwar polskich, t. II, s. 520). Formę Kulik odnotowano już w 1410 r., zob. K. Rymut, „Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny”, t. I, s. 488.

KALISZ

Nazwisko od nazwy miejscowej Kalisz (nazwa miejscowa może pochodzić od bazy rzeczownikowej kał, w znaczeniu ‘błoto’ z sufiks -isz lub złożeń Kalimir < *kaliti (uwaga prof. J. Dumy, za którą serdecznie dziękuję), zob. E. Jakus-Borkowa, Polskie nazwy osobowe z sufiksami zawierającymi konsonant -š, [w:] Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze. Materiały z XI ogólnopolskiej konferencji onomastycznej 15-17 czerwca 1998, red. M. Czachorowska, Ł.M. Szewczyk, Bydgoszcz 2000, s. 357-364), zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880, t. III s. 685-699, t. XV cz. 2 s. 41. Kalisz A. Boniecki, Herbarz polski t. IX s. 164, Kaliszowie herbu Jelita ze wsi Kalisze-Ksiąski w ziemi warszawskiej A. Boniecki, Herbarz polski t. IX s. 165; Kalisz herbu Ciołek W. Wittyng, Nieznana…, s. 127.

LATO

Potencjalne podstawy nazwiska stanowią formy lato, czyli 1. najgotętsza pora roku, 2. rok, 3. w liczbie mnogiej ‘wiek ludzki’ i latać, czyli: 1. unosić się w powietrzu za pomocą skrzydeł, 2. w ogóle unosić się w powietrzu, 3. biegać szybko, pędzić, uwijać się, 4. krążyć, obiegać, kursować, 5. szybko się poruszać, 6. drżeć oraz latocha, czyli: 1. nazwa krowy, 2. krówka jednoletnia (zob. tzw. Słownik warszawski, t. I, 689-690, 693). 

KRUPA

Nazwisko pochodzi od krupa 1. zboże skruszone, przyrządzone na kaszę, kasza – „przez krupy jagieł sięgać, przez pień kłodę walić – rzecz głupiego”, przenośnie – psy w krupach = niebezpieczeństwo tuż, licho na karku, liczyć krupy = skąpić, 2. grudka, kawałek (tzw. Słownik warszawski, t. II, s. 576). K. Rymut (Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I A-K, Kraków 1999, s. 411) podaje, iż tę nazwę odnotowano na terenie Polski już w 1204 roku. Odnotowuje ją także B. Mossakowska w pracy Nazwiska mieszkańców Komornictwa Olsztyńskiego (Gdańsk 1993, s. 61): Nicolaus Krupa 1604, Jacob Kruppa 1615, Daniel Krupa 1622, Jacobus Krupa 1650, Georgius Krupa 1681. Przytaczają je także m. in. Z. Abramowicz, L. Citko, L. Dacewicz w Słowniku historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV-XVII w.),t. I A-O, Białystok 1997, s. 184): Sawka Krupa 1551, Mathias olim Stanislai Krupa 1560, Krupa 1577, Stanisław Krupa z Korzeniowki, rzeźnik 1580, Leonardo Krupa 1650, Stanisław Krupa z żoną y dziewka, nobilis Petrus Krupa 1662.

KLEMENTEWICZ

Zdaniem prof. Kazimierza Rymuta Klementewicz jest nazwiskiem patronimicznym i wywodzi się od imienia Klemens (pochodzenia łacińskiego), notowanego w Polsce od XIII wieku w różnych formach językowych, którego podstawę stanowi clemens ‘łagodny, spokojny, cichy’ (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I A-K, Kraków 1999, s. 407).
Inną występującą formą imienia Klemens jest Klementyn, i ta właśnie forma imię stanowi bezpośrednią podstawę nazwiska Klementewicz.
Sufiks (przyrostek) -ewicz jest charakterystyczny dla mian powstałych w Wielkim Księstwie Litewskim i ogólnie na wschodzie Polski.

W tej samej, prawdopodobnie etymologicznie pokrewnej, grupie nazwisk co Klementewicz, odnotowano w Polsce takie nazwiska jak: Klemantowicz, Klemenowski, Klement, Klementa, Klementowicz, Klementowski, Klementys, Klemontko, Klemont, Klemontowski.

KUBIK

Prawdopodobnie jest to forma pochodna od Kuba, to od imienia pochodzenia hebrajskiego Jakub, znaczącego pierwotnie ‘którego Bóg ochrania, wspiera’ (zob. Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, cz. 2 Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego, opr. M. Malec, s. 57). Inną potencjalną podstawę stanowi łaińskie cubus – dosłownie ‘kostka sześcienna, sześcian’ i forma kub(ik): 1. sześcian prawidłowy, 2. kocioł wypędny w przyrządzie refleksyjnym (zob. tzw. Słownik warszawski, t. II, s. 615). Wąrpliwy wydaje się związek genezy nazwiska z formą kubeł. To nazwisko odnotowuje S. Rospond (Słownik nazwisk śląskich, cz. II G-K, Wrocław 1973, s. 434): XVII w. Kubik, 1689 Kubikowa, 1748 Kubik, 1765 Kubikin, 1748 Kubiky, 1745 Kubyck, XIX w. Kubick. Wymieniają je także Z. Abramowicz, L. Citko, L. Dacewicz w Słowniku historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV-XVII w.),t. I A-O, Białystok 1997, s. 187): Adam Kubik z żoną, syn, parobek y dziewka 1662, Kubczycha wdowa 1551; D. Lech w „Nazwach osobowych dziewiętnastowiecznych mieszkańców Opola (ze słownikiem etymologicznym nazwisk)”, s. 172: Kubik Carl, katol., 1878, M. Magda-Czekaj w pracy Historyczne nazwiska ludności Olesna na Śląsku Opolskim, (Kraków 2003, s. 73): Kubik 1750, Sebastian, Veronica, Stanislaus Kubik 1830, Rosalia Kubik 1867, Bruno, Julie, Johann, Ludwig Kubik 1885, Ludwig, Rosalie, Romann Kubik 1887, Johann, Julie, Paul Kubik 1888, Ludwig Kubik 1889, Ludwig, Rosalie, Marie Kubik 1889, Kubik 1890, E. Rudnicka-Fira (Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska, Katowice 2004, s. 238): Casimirus Kubik 1748.

DOMAŃSKI

Nazwisko można wywodzić od nazwy miejscowej Domanin lub Domanice. Potencjalną podstawę nazwiska stanowi także imię Doman = Damian, imię pochodzi od łacińskiego przydomka Damianus, do łaciny dostało się za pośrednictwem języka greckiego a pochodzi od nazwy egipskiej bogini Damii. Można też wywodzić je od imienia Domasław – zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. II, s. 114. Nazwę osobową Domański odnotowano na terenie Polski już w 1436 roku (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I, s. 124, 142).

PAWŁOWSKI

Nazwisko utworzone formantem -ski od nazwy miejscowej Pawłowo, Pawłów, popularnej na terenie całego kraju, Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, cz. 3 Odmiejscowe nazwy osobowe, opr. Z. Kaleta przy współudziale E. Supranowicz i J. Szymowej, Kraków 1997 s. 141, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880, t. VII s. 904-915, t. XV cz. 2 s. 435-43. Nazwisko można interpretować również jako utworzone formantem -owski od imienia Paweł.

PROKOPOWICZ

Nazwisko utworzone przyrostkiem patronimicznym (=odojcowskim) od imienia pochodzenia greckiego Prokop. K. Rymut podaje (Nazwiska Polaków, Słownik historyczno-etymologiczny, t. II L-Ż, Kraków 2001, s. 299), że tę nazwę odnotowano na terenie Polski już w 1453 roku. Nazwisko przytaczają Z. Abramowicz, L. Citko, L. Dacewicz w Słowniku historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV-XVII w.),t. II P-Ż, Białystok 1998, s. 49): Olieszko Prokopowicz, Andrzej Prokopowicz 1551, Iwan Procopowicz 1558, Kuc Prokopowicz, Moysiey Prokopowicz 1560, Siemyon Prokopowicz 1685. To nazwisko odnotowuje także J. Bubak (Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w. Imiona, nazwiska, przezwiska, cz. II N-Ż, Kraków 1992, s. 89-90): Blasius prokopowycz incola de Antiqua Sandecz 1482, Blasio procopowycz 1489. To nazwisko odnotowuje również w swej pracy M. Jaracz (Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Bydgoszcz 2001, s. 318): Ingenuus Martinus Prokopowicz 1738.

WÓJTOWICZ

Podstawą nazwiska stał się prawdopodobnie rzeczownik wójtowicz oznaczający ‘syna wójta’ (tzw. Słownik warszawski, t. VII, s. 704) – “Ów Kostiuk Tyszewicz, wójtowiczem przez gmin zwany, ściągnąwszy kupę hultajów, kozackim obyczajem zniszczył dwa ludne miasteczka”. To nazwisko można też wywodzić pośrednio od rzeczownika wojt // wójt, który stał się  podstawą przezwiska Wójt, na bazie którego ukształtowało się nazwisko. Wyraz wójt definiowano zaś następująco: 1. prezes rady miejskiej, najwyższy z urzędników miejskich, burmistrz, prezydent, 2. zwierzchnik gminy wybierany z grona właścicieli gruntów (“jaki wójt bywa, taka i gromada”), 3. sołtys, przełożony nad gromadą wiejską, sędzia wiejski spośród włościan wybrany, 4. jeden z włościan poddanych, wybrany przez dziedzica, nie mający żadnej władzy sądowniczej, obowiązany tylko do wypełnienia na pańszczyznę, pilnowania robotników i zdawania z nich sprawy przed ekonomem, 5. gumienny,. Karbowy, włodarz, wybierany dawniej z wioski gospodarz do gospodarowania na roli, 6. wójt od świń – chłopak doglądający świń, 7. pewna gra dziecięca (zob. tzw. Słownik warszawski, t. VII, s. 703-704). Por. też spokrewnioną etymologicznie nazwę miejscową Wójtowicze – w dawnym powiecie lidzkim, oszmiańskim, wilejskim, brodzkim (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII, Warszawa 1893, s. 769). L. Dacewicz w Antroponimii Białegostoku w XVII-XVIII wieku (Białystok 2001, s. 259) przytacza następujący wypis: Joannes Woytowicz 1728. To nazwisko zostaje także odnotowane w Słowniku historycznych nazw osobowych Białostoczczyzny (red. Z. Abramowicz, L. Citko, L. Dacewicz, Białystok 1998, t. II, s. 180): Jan Woytowicz 1560, Szczepan Woitwoicz 1560-1563, Matys Woitowcz, Matys Woitowic s. Sannikow 1571, Hriszko a Mikuła Wojtowiczi 1579.

CZABAJ

Nazwisko Czabaj, na gruncie języka polskiego, można motywować apelatywem:
–  czaban, w XVI wieku ‘pasterz turecki; pasterz wołoski; duży wół’ (zob. Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 4: Cz – Dężysty, s. 1),
–  też caban ‘gatunek większych baranów pospolicie Wołoskich (Serb. cjabanin = pastuch); czaban zaś gatunek wołów; tylko że pisarze dawni te słowa częstokroć mieszią’ (zob. Linde S.B., Słownik języka polskiego. Warszawa 1807, T. 1, cz. 1: A-F, s. 212).

Niemniej jednak, końcówka nazwiska -aj, to ogólnopolski formant charakterystyczny dla niektórych rdzennie polskich nazwisk.

Inne formy nazwiska i oboczności, które funkcjonują jako odrębne nazwiska, sugerujące wspólny rdzeń, występujące współcześnie w Polsce, to: Czabajewski, Czabajski, Czaban, Czabania, Czabanik, Czabaniuk, Czabanka, Czabanow, Czabanowicz, Czabanowski, Czabański, Czabon, Czaboń, Czabończyk, Czaboński, itp.

BUNIA

Nazwisko Bunia należy w Polsce do rzadkich. Prawdopodobnie pochodzi ono od staropolskiej nazwy oznaczającej pękate naczyńko gliniane albo kamionkowe z szyjką na olej, ocet lub wódkę. [Słownik języka polskiego, ułożony pod red. Jana Karłowicza, Adama Kryńskiego i Władysława Niedźwiedzkiego. Warszawa 1900, t. I. A-G, s. 234] Najstarsi znani przedstawiciele rodziny zamieszkujący Ostrów Lubelski od ok. 1748 roku byli zaliczani w skład wolnego chłopstwa jak i rzemieślników. Zamieszkiwali również okolice Siedlec i Białegostoku. Pewnym wydaje się również pochodzenie z terytoriów Białorusi czy tez Ukrainy.

BRONISZ

Nazwę osobową Bronisz odnotowano bardzo dawno – już w 1173 roku, jej potencjalne podstawy stanowią imiona złożone Bronisław, Bronisąd (a pośrednii będący jedną z ich podstaw czasownik bronić) i rzeczownik brona, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 1999, t. I, s. 54. Kilka rodzin szlacheckich nosiło to nazwisko, m.in. Broniszowie vel Bronic herbu Wieniawa, Broniszowie herbu Junosza i Broniszowie hernu Pomian, Jan Siwik, Encyklopedia nazwisk i przydomków szlacheckich, Warszawa 2010, s. 72.

BARAN

Nazwisko pochodzi od nazwy osobowej Baran, ta zaś od rzeczownika baran, czyli: 1. zwierzę racicowe, 2. skóra barania, baranica, 3. kożuch, 4. rodzaj machiny wojennej do rozbijania murów, 5. rodzaj owada, 6. rodzaj gry, 7. wielki hebel poruszany przez dwóch ludzi „jakkolwiek wszyscy Słowianie mają ten wyraz, zdaje się jednak być obcym, może z arabskiego barrān = dziki, obcy” (zob. tzw. Słownik warszawski, t. I, s. 96). K. Rymut (Nazwiska Polaków, t. I, s. 17) podaje, iż taką nazwę osobową odnotowano na terenie Polski już w 1224 roku.

KOŁODZIEJ

Nazwisko pochodzi od kołodziej ‘rzemieślnik, robiący koła do wozów’, też ‘stary taniec’ (Słownik gwar polskich, t. II, s. 407). K. Rymut (Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I A-K, Kraków 1999, s. 411) podaje, iż tę nazwę odnotowano na terenie Polski już w 1330 roku. To nazwisko przytacza w swej pracy M. Jaracz (Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Bydgoszcz 2001, s. 193): Honestus Florianus Kołodziej 1625; Sophia Kołodziejowna virgo 1646, Florianus Kolodzi 1651, Thomas Kołodziej 1653. Podaje je też m. in. B. Mossakowska w pracy Nazwiska mieszkańców Komornictwa Olsztyńskiego (Gdańsk 1993, s. 55): Kolodziej 1604, Kolodzei 1606, Petrus Kolodziei 1608, Gasprarus Kołodziej 1617. Por. COLLODI.

WRÓBEL

Nazwisko pochodzi od nazwy osobowej Wróbel, pochodzącej od rzeczownika wróbel, czyli: 1. ptak wróblowaty stożkodzioby z rodziny łuszczaków (wróble na plewy łowić = durzyć, tumanić kogoś), 2. rząd snopków na wierzchowaniu w postawie stojącej ustawionych, zob. tzw. Słownik warszawski, t. VII, s. 725. Por. też nazwę miejscową Wróbel z byłego powiatu kaliskiego, suwalskiego i pleszewskiego oraz Wróble, kilka wsi, w tym w b. pow. ostródzkim i ządzborskim i Wróblew, nazwa wsi w b. pow.: łęczyckim, sieradzkim, wieluńskim, sandomierskim, iłżeckim (zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV s. 17-20). Nazwę osobową Wróbel odnotowano na terenie Polski w 1424 roku (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. II, s. 704).

WDOWIAK

Nazwisko utworzono przyrostkiem –ak od rzeczownika wdowa, czyli ‘kobieta, która straciła męża’. Por. także nazwę miejscową Wdowiczyn, odnotowaną na terenie byłego powiatu czebryńskiego, zob. „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XV, cz. 2, s. 682.

SIEŃKO

Nazwisko pochodzi od imienia Sieńko, to zaś ze wschodniosłowiańskiego Siemion, cerkiewne Simeon (zob. Z. Abramowicz, L. Citko, L. Dacewicz w Słowniku historycznych nazw osobowych Białostocczyzny (XV-XVII w.),t. II, Białystok 1997, s. 82). Por. też nazwę miejscową Sieńki (były powiat grodzieński i orszański) (zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, s. 561).

SZEWCZYK

Nazwisko utworzone wprost od formy szewczyk ‘czeladnik szewski’ albo przyrostkiem –yk od szewc. K. Rymut (Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. II L-Ż, Kraków 2001, s. 537) podaje, że tę nazwę odnotowano na terenie Polski już w 1433 roku. To nazwisko przytacza D. Lech w „Nazwach osobowych dziewiętnastowiecznych mieszkańców Opola (ze słownikiem etymologicznym nazwisk)”, s. 222: Szewczyk Albert, katol., 1879, Szeffczyk Walentin, szewc, 1887, Szewczyk Margarethe, katol., 1875, Czefczik Johann, szewc, 1864. To nazwisko odnotowuje J. Bubak (Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w. Imiona, nazwiska, przezwiska, cz. II N-Ż, Kraków 1992, s. 206): Johannis Szewczyk 1522, Marczin Szewczyk 1592, Simonis dicti Sewczik 1594, od niejakiego Jakuba Zaczkowica Szewczjka z Skrzjdłowski 1600, Woyciech Szewcyk 1698. 

WALCZAK

Potencjalne podstawy etymologiczne tego nazwiska to: I. imię Walenty, to zaś z łacińskiego valens (-tis) ‘mocny, potężny’ lub niemieckiej nazwy etnicznej Valens (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. II L-Ż, Kraków 2001, s. 649); II. imię Walerian, pochodzące od łacińskiego Valerius, czyli ‘człowiek z rodu Valeria’, zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. II L-Ż, Kraków 2001, s. 649; III. walić, czyli: 1. burzyć, zwalać, rozbijać, 2. co na kogo – spychać, rzucać gwałtownie, 3. rąbać, mówić prosto z mostu, 4. tłoczyć się, pchać się, 5. rozpadać się, być w ruinie, grozić zawaleniem, 6. sunąć ociężale, ciągnąć gromadą, zob. tzw. Słownik warszawski, t. VII, s. 448-450; IV. Nazwa miejscowa Walczak, odnotowana na terenie byłego powiatu ostrzeszowskiego, zob. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, s. 902. Nazwę osobową Walczak odnotowano na terenie Polski w 1767 roku (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. II, s. 648).

KOWALCZYK

Nazwisko pochodzi od nazwy osobowej Kowalczyk, ta od rzeczownika kowalczyk ‘czeladnik albo chłopiec kowalski’ albo kowal, czyli 1. rzemieślnik wyrabiający grubsze rzeczy z żelaza, 2. gra dziecinna, 3. rodzaj tańca, 4. dzięcioł, 5. uczeń albo student pilny, ale niezdolny (zob. tzw. Słownik warszawski, t. II, s. 507).  Nazwę osobową Kowalczyk odnotowano na terenie Polski już w 1427 roku (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków, t. I, s. 452).

CZYŻEWSKI

Nazwisko Czyżewski to nazwisko odmiejscowe. Jego podstawę mogły stanowić następujące nazwy: Czyżewo, Czyżów, Czyżowice. Jan Siwik („Encyklopedia nazwisk i przydomków szlacheckich”, Warszawa 2010, s. 121) wymienia kilka rodzin szlacheckich, noszących to nazwisko: 1. Czyżewski herbu Doliwa z Czyżewa w powiecie lityńskim, województwo bracławskie, 2. Czyżewski v. Czyżowski herbu Drya z Czyżewa w powiecie konińskim, województwie kaliskim, 3. Czyżewski vel Czeżowski vel Czyżowski herbu Jastrzębiec, 4. Czyżewski herbu Lubicz, 5. herbu Pobóg z Czyżewa w powiecie nurskim, województwie mazowieckim, 6. Czyżewski vel Ortawa, herbu Sas. K. Rymut („Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny”, t. I, s. 120) podaje, że nazwisko Czyżewski odnotowano na terenie Polski już w 1465 r.

GDULA

Nazwisko pochodzi od gdula: 1. rodzaj gruszki, 2. rodzaj rośliny z rodziny pierwiosnkowatych (tzw. fiołek alpejski), wyraz pochodzi prawdopodobnie z czeskiego gdule (tzw. „Słownik warszawski” t. I, s. 814). Taką nazwę odnotowuje już „Słownik staropolskich nazw osobowych” (t. II s. 95). K. Rymut (Nazwiska Polaków…, t. I, s. 225) podaje, iż wystąpiła w 1391 roku. Por. też nazwę miejscową Gdola, odnotowaną na terenie byłego powiatu chełmskiego (zob. „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, s. 533).